Chứng không dung nạp Lactose

Ngày 12/09/2017

Chứng không dung nạp Lactose

CHỨNG KHÔNG DUNG NẠP LACTOSE
Lactose là gì?
     Lactose là một loại đường có trong sữa và các thực phẩm làm từ sữa. Ruột non – cơ quan chủ yếu đảm nhận việc tiêu hóa thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng sau đó sẽ sản xuất ra một loại enzyme với tên gọi là lactase. Cơ thể khi đó sẽ hấp thụ loại đường có cấu trúc đơn giản hơn này vào máu.
Thế nào là chứng không dung nạp lactose?
     Chứng không dung nạp lactose khiến người mắc chứng này xuất hiện những triệu chứng về tiêu hóa, chẳng hạn như có biểu hiện đầy hơi và tiêu chảy sau khi uống hoặc ăn sữa và các thực phẩm làm từ sữa.
     Thiếu hụt lactase và chứng kém hấp thụ lactose có thể dẫn đến tình trạng không dung nạp lactose:
            •  Thiếu hụt lactase. Trong cơ thể của những người bị thiếu hụt lactase, ruột non chỉ có thể sản sinh ra một lượng nhỏ lactase và không thể hấp thụ quá nhiều lactose
            •  Kém hấp thụ lactose. Biểu hiện thiếu hụt lactase có thể dẫn đến khả năng hấp thụ lactose kém. Trong cơ thể của những người có biểu hiện kém hấp thụ lactose, lượng lactose không tiêu hóa được sẽ được chuyển qua đại tràng. Đại tràng, một cơ quan thuộc ruột già sẽ hút nước từ phân và chuyển hóa phân từ thể lỏng sang thể rắn. Trong đại tràng, các vi khuẩn sẽ phân hủy lượng lactose không tiêu hóa được và chuyển sang dạng chất lưu và hơi. Không phải tất cả những người bị thiếu hụt lactase và kém hấp thụ lactose đều có những triệu chứng về tiêu hóa.
 
     Những người có biểu hiện của chứng không dung nạp lactose khi bị thiếu hụt lactase và kém hấp thụ lactase có thể xuất hiện những triệu chứng của tiêu hóa. Hầu hết những người bị mắc chứng bệnh này không thể tiêu thụ một lượng lactose mà không xuất hiện những triệu chứng về tiêu hóa. Những người mắc bệnh khác nhau cũng có lượng tiếp nhận lactose khác nhau.
     Đôi khi người ta cũng nhầm lẫn giữa chứng không dung nạp lactose với bệnh dị ứng sữa. Trong khi không dung nạp lactose là một chứng rối loạn hệ thống tiêu hóa thì dị ứng sữa lại là một loại đối kháng từ hệ miễn dịch của cơ thể đối với một hay nhiều loại protein có trong sữa. Bệnh dị ứng sữa có thể đe dọa đến tính mạng của người mắc bệnh ngay cả khi người đó ăn hoặc uống một lượng rất nhỏ sữa và các sản phẩm làm từ sữa. Bệnh dị ứng sữa hầu hết đều xuất hiện trong những năm đầu tiên của cuộc đời người mắc bệnh trong khi chứng không dung nạp lactose lại chỉ xuất hiện phần lớn ở giai đoạn thanh thiếu niên hay tuổi trưởng thành.
Bốn loại thiếu hụt lactase
     Sau đây là bốn loại biểu hiện của thiếu hụt lactase có thể dẫn đến chứng thiếu hụt lactose:
            •  Thiếu hụt lactase sơ cấp: còn được gọi là chứng không phân hủy lactase, là một loại thiếu hụt lactase thường gặp. Đối với những người mắc chứng bệnh này khả năng sản sinh lactase sẽ giảm dần theo thời gian. Quá trình suy giảm này thường bắt đầu khi người mắc chứng bệnh này bước sang tuổi thứ 2. Tuy nhiên, quá trình này cũng có thể bắt đầu muộn hơn. Những trẻ bị thiếu hụt lactase sẽ không có những triệu chứng của việc không dung nạp lactose cho đến khi bước sang giai đoạn thanh thiếu niên hoặc người trưởng thành. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng một số người thừa hưởng gien di truyền từ cha mẹ cũng có khả năng thiếu hụt lactase sơ cấp.
            •  Thiếu hụt lactase thứ cấp: xuất hiện do ruột non bị tổn thương. Nhiễm trùng, bệnh tật hay những rối loạn khác cũng có thể gây tổn thương lên ruột non. Việc tìm ra nguyên nhân và chữa trị vùng ruột non kịp thường sẽ cải thiện biểu hiện của chứng không dung nạp lactose.
            •  Thiếu hụt lactase phát triển: có thể xuất hiện ở những trẻ sinh non. Những biểu hiện kiểu này thường chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn sau khi sinh.
            •  Thiếu hụt lactase bẩm sinh: là một loại rối loạn hiếm gặp nghiêm trọng do ruột non chỉ sản sinh một lượng rất nhỏ hoặc thậm chí là không sản sinh enzyme lactase ngay từ lúc sinh. Nguyên nhân của chứng rối loạn này là do di truyền từ cha mẹ.
Triệu chứng của việc không dung nạp lactose là gì?
     Những triệu chứng thường gặp của không dung nạp lactose bao gồm:
            •  Đầy hơi ở vùng bụng, biểu hiện ở việc vùng bụng luôn tạo cảm giác no hoặc bị sưng lên.
            •  Đau bụng
            •  Tiêu chảy
            •  Trung tiện
            •  Buồn nôn
     Những triệu chứng này sẽ xuất hiện sau khoảng 30 phút đến 2 giờ sau khi hấp uống sữa hoặc ăn các sản phẩm làm từ sữa. Những triệu chứng này sẽ duy trì từ mức độ nhẹ đến nghiêm trọng tùy thuộc vào lượng lactose mà người đó tiêu thụ và khả năng dung nạp của bản thân người đó.
Không dung nạp lactose sẽ ảnh hưởng ra sao đến sức khỏe?
     Bên cạnh việc tạo ra những triệu chứng gây khó chịu cho người bệnh, không dung nạp lactose gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người mắc bệnh bởi chứng bệnh này khiến cho người mắc bệnh không thể tiêu thụ đủ lượng dinh dưỡng cần thiết chẳng hạn như canxi hay vitamin D. Những người không dung nạp lactose không thể tiêu thụ đầy đủ canxi nếu họ không ăn các loại thực phẩm giàu canxi hay không uống các loại thực phẩm bổ sung có chứa canxi. Sữa và các thực phẩm làm từ sữa là nguồn cung cấp canxi chính cùng các chất dinh dưỡng khác trong khẩu phần ăn. Canxi là chất dinh dưỡng cần thiết cho mọi lứa tuổi để phát triển và duy trì tình trạng của xương. Tình trạng kém hấp thụ canxi ở trẻ nhỏ và người lớn có thể khiến xương bớt đặc và dễ gãy trong những giai đoạn phát triển sau đó của cuộc đời người mắc bệnh, đó là biểu hiện của chứng loãng xương.
Người ta chẩn đoán chứng không dung nạp lactose ra sao?
     Các nhân viên y tế sẽ tiến hành chẩn đoán chững không dung nạp lactose dựa trên
            •  Tiền sử bệnh của cá nhân, gia đình cũng như khẩu phần ăn, bao gồm cả quá trình theo dõi các triệu chứng
            •  Xét nghiệm thể trạng
            •  Các cuộc xét nghiệm y khoa
Tiền sử bệnh của cá nhân, gia đình và khẩu phần ăn
     Các nhân viên y tế sẽ hỏi các thông tin có liên quan đến tiền sử bệnh của cá nhân, gia đình và khẩu phần ăn để có thêm tư liệu trong quá trình chẩn đoán bệnh. Trong suốt quá trình chẩn đoán bệnh, nhân viên y tế sẽ cân nhắc các triệu chứng của bệnh nhân. Tuy nhiên, nếu chỉ chẩn đoán dựa trên những triệu chứng của bệnh không thôi có thể dẫn đến chẩn đoán sai do các triệu chứng về tiêu hóa có thể biểu hiện do nhiều nguyên nhân khác bên cạnh chứng không dung nạp lactose. Ví dụ như các chứng bệnh khác chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích, bệnh Celiac, bệnh viêm loét đại tràng hoặc hiện tượng gia tăng các vi khuẩn đường ruột (còn gọi là tình trạng SIBO) cũng có thể gây ra các triệu chứng tiêu hóa.
Xét nghiệm thể trạng
     Xét nghiệm thể trạng cũng giúp cho việc chẩn đoán chứng không dung nạp lactose hoặc loại trừ khả năng mắc các triệu chứng bệnh về tiêu hóa khác. Trong quá trình tiến hành xét nghiệm thể trạng, các nhân viên y tế thông thường có thể:
            •  Kiểm tra chứng đầy hơi xuất hiện ở vùng bụng
            •  Các nhân viên sẽ cần đến sự hỗ trợ của ống nghe để tìm hiểu các âm thanh xuất hiện vùng ổ bụng
            •  Họ có thể chạm lên vùng bụng để kiểm tra mức độ đau tức bụng
     Các nhân viên y tế cũng khuyến cáo người bệnh không được uống sữa hay ăn các thực phẩm làm từ sữa trong một thời gian để tìm ra phương pháp khắc phục bệnh. Các triệu chứng đó sẽ biến mất khi người bệnh loại bỏ lactose khỏi khẩu phần ăn của mình và từ đây, việc chẩn đoán bệnh sẽ trở nên chắc chắn hơn.
Xét nghiệm y khoa:
      Nhân viên y tế sẽ yêu cầu người bệnh tiến hành một số xét nghiệm để có thêm một số thông tin. Thông thường, các nhân viên y tế sẽ tiến hành hai loại xét nghiệm để đánh giá mức độ tiêu hóa lactose của người bệnh:
            •  Xét nghiệm Hydro trong hơi thở
Cuộc xét nghiệm này sẽ đo lượng hydro trong hơi thở của một người. Với những người bình thường, người ta chỉ có thể phát hiện ra một lượng nhỏ lượng hydro trong hơi thở khi người đó ăn hoặt uống và tiêu hóa lactose. Tuy nhiên, lượng lactose chưa tiêu hóa được sẽ sản sinh ra một lượng hydro rất cao. Đối với xét nghiệm này, bệnh nhân sẽ được uống một loại đồ uống có chứa một lượng lactose đã biết. Các nhân viên y tế sẽ yêu cầu người bệnh thở vào một chiếc hộp có dạng bóng bay để đo mức độ hydro có trong hơi thở. Đối với phần lớn các ca xét nghiệm, quá trình tiến hành được diễn ra trong bệnh viện ở bộ phận ngoại trú. Việc hút thuốc, ăn một số loại thực phẩm hay uống một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả xét nghiệm. Do đó, các nhân viên y tế sẽ dặn dò trước cho bạn những thực phẩm hay các loại thuốc nào không nên uống trước khi tiến hành xét nghiệm.
            •  Xét nghiệm nồng độ axit trong phân
Lượng lactose chưa tiêu hóa có thể tạo ra axit lactic và các loại axit béo khác có thể được phát hiện từ các mẫu phân trong quá trình tiến hành xét nghiệm nồng độ axit trong phân. Đôi khi các nhân viên y tế cũng tiến hành các xét nghiệm này trong phân của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trong phân của trẻ cũng có thể có glucose do lượng lactose chưa tiêu hóa sản sinh ra. Các nhân viên y tế sẽ đưa cho cha mẹ hoặc người giám hộ của trẻ một chiếc hộp để để mẫu phân vào đó. Cha mẹ hoặc người giám hộ sau khi thu thập mẫu phân của trẻ sẽ gửi lại cho nhân viên y tế để họ có thể gửi đến phòng thí nghiệm tiến hành phân tích.

Người bị chứng không dung nạp lactose có thể hấp thụ được bao nhiêu lactose?
     Hầu hết những người mắc chứng bệnh này đều chỉ có thể dung nạp được một lượng lactose trong khẩu phần ăn của mình và không nhất thiết phải kiêng ăn triệt để sữa và các thực phẩm làm từ sữa. Nếu nhịn ăn sữa và các thực phẩm làm từ sữa có thể khiến người bệnh hấp thụ ít hơn lượng canxi và vitamin D cần thiết.
     Đối tượng người bệnh khác nhau có khả năng hấp thụ lượng lactose khá nhau. Một loạt các yếu tố bao gồm lượng lactase ruột non có thể sản sinh có thể ảnh hưởng đến lượng lactose người đó có thể dung nạp. Ví dụ, một người có thể có những triệu chứng trầm trọng sau khi chỉ uống một lượng sữa rất nhỏ trong khi có người lại có thể uống được một lượng sữa rất lớn nhưng lại không có bất kỳ một triệu chứng bệnh nào. Có một số người lại có thể ăn sữa chua và phô mai cứng chẳng hạn như phô mai cheddar và phô mai Thụy Sĩ trong khi ngay chính họ lại không thể ăn hoặc uống các sản phẩm làm từ sữa khác mà không có bất cứ triệu chứng về tiêu hóa nào.
     Nghiên cứu yêu cầu đối tượng những người trưởng thành và thanh thiếu niên có biểu hiện kém hấp thụ lactase có thể ăn hoặc uống tối thiểu 12g lactose một lần trong trường hợp không xuất hiện hoặc chỉ xuất hiện một triệu chứng rất nhỏ. Đó có thể là lượng lactose có trong một cốc sữa. Những người có biểu hiện kém hấp thụ lactose có thể ăn hoặc uống nhiều lactose hơn nếu họ ăn hoặc uống trong bữa ăn hoặc tiêu thụ một lượng nhỏ trong ngày.
Vậy việc kiểm soát lượng lactose tiến hành ra sao?
     Nhiều người có thể kiểm soát các triệu chứng của chứng bệnh không hấp thụ lactose thông qua việc thay đổi khẩu phần ăn. Một vài người chỉ cần giới hạn lượng lactose tiêu thụ. Một số khác có thể cần loại bỏ hấp thụ lactose. Sử dụng các sản phẩm có chứa lactase có thể giúp họ kiểm soát các triệu chứng bệnh.
     Đối với những người bị thiếu hụt lactase thứ cấp, việc điều trị nguyên nhân căn bản của bệnh có thể cải thiện tình hình. Đối với trẻ sơ sinh có hiện tượng thiếu hụt lactase phát triển, khả năng tiêu hóa lactose có thể được cải thiện khi trẻ trưởng thành. Những người bị thiếu hụt lactase sơ cấp và bẩm sinh thì không thể thay đổi khả năng sản sinh lactase của cơ thể họ được.

Dịch và hiệu chỉnh từ The National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, USA